De hedendaagse legende
“Een edelman van La Roche had als enige erfgename zijn dochter Berthe en organiseerde een groot tornooi om haar hand. De eerste ridder die zich aanbood was de graaf Waleran van Montaigu die nog nooit verslagen was (nochtans had deze graaf zijn trouw reeds beloofd aan de gravin Alix van Salm) De duurtijd van het tornooi was bijna verstreken toen een tengere, zwarte ridder het kasteelterrein opkwam. Bij het zien van deze schichtige vechter barstte de graaf van Montaigu uit in een daverende lach en trok ten strijde. De graaf spoorde zijn strijdros aan tot een snelle galop en stortte zich op zijn tegenstander, die slechts met een licht harnas uitgerust was. De kleine ridder ontweek echter alle slagen tot de graaf uiteindelijk het evenwicht verloor en uit het zadel viel. De kleine ridder stak toen snel zijn zwaardpunt onder de helm van de graaf en sneed hem de keel over.
De kleine, zwarte ridder mocht dus met Berthe trouwen en met haar de huwelijksnacht doorbrengen in het kasteel. De volgende dag was de vader van Berthe ongeduldig en duwde de deur naar haar kamer open. De kamer was leeg, het raam stond open en in de afgrond lagen twee lichamen. De mysterieuze ridder bleek de vermomde gravin Alix de Salm te zijn, die met de hulp van de duivel zich was komen wreken op de graaf van Montaigu.”
Een toeristenlokker
Sedert jaren voert men elke zomeravond een vertoning op van “het spook van La Roche”, of “Berthe van La Roche”. De oorsprong van dit spektakel vinden we terug begin jaren ’50. De kapper Jean Therer, die in de Rue Trou Bourbon een salon had, aan de voet van het kasteel, las over de schouder van één van zijn klanten een artikel in de krant over Britse spoken en dacht bij zichzelf: “Waarom zouden wij hier in La Roche ook geen spook kunnen hebben?” Diezelfde avond nog, gekleed in een wit laken met een kartonnen punthoed op zijn hoofd, klom Jean in zijn tuin langs een touw omhoog naar de kasteelruïne. Met veel kabaal vertoonde het spook van La Roche zich voor de eerste keer en joeg de niets vermoedende kinderen in de buurt schrik aan. Het weekblad “L’Echo De La Roche” plaatste kort hierop een satirisch persbericht op 8 juli 1951, uitgevaardigd door de zogenaamde “Hoge Raad Van Lichaamlozen” om iedereen te waarschuwen de sluitingsuren van het kasteel strikt te respecteren, of anders…
Deze stunt van kapper Jean werd al snel gekoppeld aan de toen reeds bestaande legende van Berthe (waarvan onder meer uitgebreid – en sappiger – sprake is in de Guide du voyageur en Ardenne van Jérôme Pimpurniaux uit 1856) Dit verhaal brengt de traditionele onderwerpen liefde, haat, trouw en verraad, moedige strijd en goddelijke of duivelse tussenkomst samen. Deze componenten komen we in allerlei verhalen en legenden tegen, ook vandaag nog. Naar het voorbeeld van kapper Jean speelde nog vele anderen het spook na, en tot op de dag van vandaag komen toeristen van heinde en verre naar La Roche om (onder andere) dit “spookspektakel” te zien, dat nog steeds wordt opgevoerd tijdens de zomervakanties. Dat zij daarbij hun geld uitgeven aan de lokale hoteliers en restauranthouders is voor de stad La Roche een welkome bron van inkomsten.
Een andere legende
De legende van Berthe is niet het enige spookverhaal dat verband houdt met het kasteel van La Roche. Een ander verhaal is haar voorgegaan en werd volgens folkloristen reeds in de 12e eeuw verteld. Een zekere graaf Henri en zijn vrouw Mathilde hadden vier kinderen: Godfried, Henry, Mathilde en Beatrix. De jongste dochter, Beatrix, werd ontvoerd en gedood door de zoon van de heer van Samrée, met de hulp van de duivel. Geschokt door dit verlies stierven de ouders al snel. Hun zielen spookten van tijd tot tijd nog rond in het kasteel…
Als we even snel zoeken in de geschiedenis van La Roche, vinden we inderdaad een graaf Henri van Namen, geboren omstreeks 1070, graaf van La Roche sinds 1102 en gestorven op 5 juni 1138, gehuwd met Mathilde van Luxemburg (1093-1148). Samen hadden zij vijf kinderen: Beatrix van Namen, dame van La Roche; Mathilde van Namen, gravin van La Roche-en-Ardenne; graaf Godfried van La Roche; Henry II van La Roche en Friedrich van La Roche. Beatrix van Namen stierf echter omstreeks 1160, lang nadat haar ouders haar voorgegaan waren naar het hiernamaals.
Misschien werd deze oude legende, die lang mondeling werd doorverteld, echter zodanig gewijzigd in de loop der jaren dat uiteindelijk Beatrix de huidige Berthe werd?
Bronnen:
- Chateaudelaroche.be – Légende du fantôme Berthe de La Roche
- Tourisme en Luxembourg belge – La vraie histoire du fantôme de la Roche-en-Ardenne
- Geni.com: Henry I de la Roche (de Namur)
- Wikipedia: Comté de La Roche